โรคแอซิโดซิส (Acidosis)
เกิดในแม่โคที่ได้รับอาหารข้นในปริมาณสูง แต่ได้รับอาหารหยาบ (อาหารเยื่อใย) น้อย การขาดอาหารหยาบมีผลทำให้ขาดสิ่งที่จะไปกระตุ้นการหลั่งน้ำลายซึ่งมีสารประกอบพวกไบคาร์โบเนตมีหน้าที่ปรับความเป็นกรด-ด่าง (Buffer) ในกระเพาะหมักให้มีความเหมาะสมต่อการทำงานของจุลินทรีย์ต่างๆ (โปรโตซัวและแบคทีเรีย) ทำให้กระเพาะอยู่ในสภาพเป็นกรด เป็นผลทำให้กระเพาะหมักทำงานลดลงหรือไม่ทำงานเกิดภาวะอาหารไม่ย่อย และเป็นโรคนี้ตามมาได้อาการ
ถ้าเป็นอย่างเฉียบพลันโคจะแสดงอาการขาดน้ำ (Severe dehydration) ซึม เบื่ออาหาร ขาหลังอ่อน อุณหภูมิร่างกายอาจต่ำกว่าปกติ (37-38oC) หัวใจเต้นเร็ว โคจะหายใจหอบ น้ำนมลด ที่สำคัญโคจะถ่ายอุจจาระเหลวมีลักษณะคล้ายซุบข้นๆ ถ้าเป็นอย่างเรื้อรังจะพบพื้นกีบอักเสบเพิ่มขึ้นมาอีก (Chronic laminitis) นอกจากนี้ยังทำให้ปริมาณไขมันในน้ำนมลดลง (% ไขมัน น้อยกว่า 3%)การรักษา
1. ควรแก้ไขภาวะการขาดน้ำก่อนด้วยการให้สารละลายน้ำเกลือ (Normal saline) เข้าเส้นในปริมาณสูง
2. ให้ยาแก้แพ้ (Antihistamine) เพื่อช่วยพิษของแบคทีเรียบางตัว
3. ควรให้ผงฟู (โซเดียมไบคาร์โบเนต) กรอกให้กินในขนาด 100-300 กรัม/ตัว/วัน หรือให้แมกนีเซียมอ๊อกไซด์ (MgO) ในขนาด 1 กรัม/กิโลกรัม ผสมน้ำอุ่นประมาณ 10 ลิตรทุกๆ 6-12 ชั่วโมง เพื่อลดความเป็นกรดในกระเพาะ
4. ให้วิตามิน B1 หรือ B รวม เพื่อทดแทนปริมาณวิตามิน B1 ที่ผลิตโดยจุลินทรีย์ในกระเพาะหมัก
5. ควรงดอาหารข้นหรือลดปริมาณอาหารข้นลง และให้อาหารเยื่อใยเพิ่มการป้องกัน
1. ไม่ควรให้อาหารข้นแก่แม่โคในปริมาณสูง ถ้าจำเป็นอาจต้องแบ่งเป็นหลายๆ ครั้งต่อวันรวมทั้งผสมผงฟูลงในอาหารข้นด้วย
2. ควรมีอาหารเยื่อใยให้โคกินแบบไม่จำกัด (โดยปกติในอาหารไม่ควรมีเยื่อใยต่ำกว่า 18% ของน้ำหนักอาหารแห้งในสูตรอาหาร)
ที่มา
ทัศนีย์ ชมภูจันทร์, มนัสนันนท์ ประสิทธิรัตน์ และมนยา เอกทัตร์ (บรรณาธิการ). 2539. คู่มือการดูแลสุขภาพโคนม" สถาบันสุขภาพสัตว์แห่งชาติ. ฟันนี่พับบลิชิ่ง.
ทัศนีย์ ชมภูจันทร์, สุรีย์ ธรรมศาสตร์, ปนันท์ ธนเจริญวัชร, จิรา คงครอง และเอกรินทร์ วัฒนพลาชัยกูร (บรรณาธิการ). 2539. คู่มือมาตรฐานการชันสูตรโรคสัตว์. สถาบันสุขภาพสัตว์แห่งชาติ.โรงพิมพ์ชุมนุมสหกรณ์การเกษตรแห่งประเทศไทย.
กระทรวงเกษตรและสหกรณ์
กรมปศุสัตว์