โรคทริปปาโนโซม
โรคทริปปาโนโซม เป็นโรคสำคัญโรคหนึ่งในสุกร ซึ่งทำให้เกิดความสูญเสียทางเศรษฐกิจอย่างมากต่ออุตสาหกรรมการเลี้ยงสุกร พบระบาดครั้งแรกเมื่อปี พ.ศ. 2527 ในฟาร์มพ่อแม่พันธุ์แห่งหนึ่งที่จังหวัดนครปฐม หลังจากนั้นพบโรคนี้ในหลายๆพื้นที่ โดยพบมีการระบาดทั่วทุกภาคของประเทศไทย โดยเฉพาะในจังหวัดที่มีการเลี้ยงสุกรอย่างหนาแน่น เช่น ราชบุรี สุพรรณบุรี ขอนแก่น ลำปาง ชลบุรี ฉะเชิงเทรา ปราจีนบุรี เป็นต้น การระบาดของโรคนี้ต้องอาศัยแมลงดูดเลือดเป็นพาหะ เช่น เหลือบ แมลงวัน ยุ่ง และจะมีการระบาดมากในช่วงที่มีแมลงชุกชุม เช่น ฤดูฝน ถึง ปลายฤดูฝน
สาเหตุ
เกิดจากพยาธิในเลือด Trypanosoma evansi ซึ่งเป็นสัตว์เซลล์เดียวมีขนาดใหญ่กว่าเม็ดเลือดแดงประมาณ 2 เท่า
อาการและรอยโรค
สุกรที่ติดเชื้อนี้ จะแสดงอาการป่วยโดยมีไข้สูงขึ้นๆลงๆ เบื่ออาหาร พบผื่นแดงที่ผิวหนังบริเวณท้องรอบๆหัวนม เต้านม ซอกขาหนีบ ใบหู ในสุกรพ่อพันธุ์จะมีผื่นแดงที่ลูกอัณฑะด้วย และในแม่สุกรที่ตั้งท้องอาจจะแท้งได้ และเป็นรุนแรงมากกว่าสุกรขุน อาจเป็นเพราะสุกรตั้งท้องจะเกิดความเครียด มีผลให้ลดระดับภูมิคุ้มกันได้
การรักษาและควบคุมโรค
เมื่อพบโรคนี้ระบาดในฟาร์ม ต้องทำการรักษาสุกรทันที ถึงแม้ว่าสุกรบางตัวยังไม่แสดงอาการป่วยให้เห็น และจะต้องทำการรักษาไม่แต่เฉพาะสุกรที่ตรวจพบเชื้อเท่านั้น แต่ต้องให้ยารักษากับสุกรทั้งคอกที่พบสุกรป่วย ยาที่ใช้ได้ผลกับการรักษาโรคนี้ เช่น Diminazene acetarate ซึ่งใช้รักษาเพียงครั้งเดียวเชื้อก็หมดจากกระแสเลือดได้ โดยมากแล้วจะฉีดให้สุกรทั้งคอกที่ป่วยพร้อมกัน เพื่อป้องกันการติดเชื้อใหม่ด้วย ถึงอย่างไรก็ตามถ้าบริเวณรอบฟาร์ม หรือพื้นที่ใกล้ฟาร์มมีการเลี้ยงสัตว์ ซึ่งสามารถพบโรคนี้ได้ เช่น โค กระบือ สุนัข แพะ ม้า กวาง ฯลฯ เชื้อ T. evansi อาจจะแพร่ระบาดจากสัตว์เหล่านี้เข้ามาในฟาร์มทำให้สุกรป่วยเป็นโรคนี้ได้อีก
การเก็บตัวอย่าง
- ควรเจาะเลือดสุกรที่สงสัย ใส่หลอดสำหรับเก็บเลือด 2 หลอด หลอดหนึ่งเป็นหลอดเปล่า อีกหลอดหนึ่งมีสารกันเลือดแข็งตัว
- เลือดจากหลอดที่มีสารกันเลือดแข็งตัว จะนำมาป้ายบนกระจกสไลด์ให้เป็นฟิล์มบาง แล้วย้อมด้วยสี Geimsa หลังจากนั้นต้องตรวจหาเชื้อทริปปาโนโซมภายใต้กล้องจุลทรรศน์ หรืออาจทำร่วมกับการฉีดเลือดเข้าช่องท้องหนู mice
- หลอดจากเลือดที่ไม่มีสารกันเลือดแข็งตัว นำมาแยกเอาซีรั่มเพื่อตรวจหาแอนติบอดี หรือแอนติเจนของเชื้อทริปปาโนโซม โดยวิธีทางซีรั่มวิทยาต่อไป
กระทรวงเกษตรและสหกรณ์
กรมปศุสัตว์