โรคลิวโคซิส (Leukosis)
พบในโค แพะ แกะ แกะไวต่อเชื้อนี้มากกว่าสัตว์ชนิดอื่น ลักษณะการเกิดโรค คือมีการเพิ่มจำนวนขึ้นอย่างผิดปกติของเซลล์เม็ดเลือดขาว เป็นผลให้เกิดการรวมตัวของกลุ่มเม็ดเลือดขาวที่ผิดปกติ เกิดเป็นเนื้องอกขึ้นตามอวัยวะต่างๆ เช่น ตับ ไต ม้าม ต่อมน้ำเหลือง กระเพาะ และมดลูก
สาเหตุ
เกิดจากเชื้อไวรัสลิวคีเมีย (bovine leukemia virus)
การติดต่อ
ที่สำคัญคือ ติดต่อผ่านทางเครื่องมือที่ใช้ร่วมกัน เช่น เครื่องมือผ่าตัด เข็มฉีดยา เครื่องหนีบหูโดยไม่ได้ทำความสะอาดหลังจากใช้ในแต่ละตัว นอกจากนี้เชื่อว่าแมลงดูดเลือดเป็นพาหะนำโรคที่สำคัญตัวหนึ่ง การติดต่อผ่านทางมดลูกมีโอกาสเป็นได้เพียง 20%
อาการ
โคนมที่เป็นโรคนี้จะมีสุขภาพทรุดโทรม เบื่ออาหาร เลือดจาง น้ำหนักลด บางรายอาจผสมไม่ติดโคที่ท้องจะแท้งลูก โคที่ติดเชื้อจะเป็นตัวแพร่โรคไปจนตลอดชีวิตโดยมีเชื้อไวรัสแฝงอยู่ในเซลล์เม็ดเลือดขาวเชื่อว่าการที่สัตว์ได้รับเชื้อจนถึงขั้นแสดงอาการน่าจะมีปัจจัยอื่นร่วมด้วย เช่น กรรมพันธุ์
โรคลิวโคซิสจัดเป็นฟอร์มหนึ่งของโรคลิวคีเมีย (bovine leukemia) มักพบในโคอายุ 5-8 ปี ส่วนอีกฟอร์มหนึ่งไม่ทราบสาเหตุและพบได้น้อย มีรายงานพบโรคนี้ในหลายประเทศ เช่น สหรัฐอเมริกา ญี่ปุ่น ออสเตรเลียและหลายประเทศในยุโรป สำหรับในประเทศไทย ยรรยงและคณะ (2528) รายงานตรงจพบโรคนี้ 19.5% ในโคนม จากนั้นในปี 2537 รื่นฤดีและคณะ รายงานการติดเชื้อนี้ 13.39% โดยทำการศึกษาในโคในเขตภาคกลางของประเทศ
ปัจจุบันมีข้อตกลงในกลุ่มประชาคมยุโรป ซึ่งมีวัตถุประสงค์เพื่อควบคุมจำนวนโคที่มีการติดเชื้อนี้ โดยห้ามนำเข้าโคที่พบว่ามีการติดเชื้อดังกล่าวจากการทดสอบทางซีรั่มวิทยา
การตรวจวินิจฉัย
ปัจจุบันวิธีการทดสอบโคที่ยอมรับโดยทั่วไป คือ อการ์ เจล อิมมูโนดิฟฟิวชั่น โดยตรวจจากซีรั่ม
การตรวจทางโลหิตวิทยา โดยนับจำนวนเซลล์เม็ดเลือดขาวไม่สามารถครอบคลุมสัตว์ที่ติดเชื้อนี้ได้ทั้งหมด
การควบคุมและป้องกัน
ควบคุมการใช้เครื่องมือในฝูงสัตว์โดยทำความสะอาดทุกครั้งเมื่อใช้แล้ว เพื่อป้องกันการแพร่กระจายเชื้อจากโคตัวที่ติดเชื้อไปยังโคตัวอื่นๆ ในฝูง เช่นการใช้เข็มฉีดยา การตอน เครื่องมือตัดเขา เป็นต้น
การเก็บตัวอย่างส่งห้องปฏิบัติการ
เก็บเลือดมาแยกซีรั่มนำไปตรวจหาแอนติบอดีต่อโรคนี้ หรือในกรณีที่สัตว์ตายให้เก็บก้อนเนื้องอก โดยตัดเก็บเนื้องอกทั้งก้อน แช่เย็น และรีบนำส่งห้องปฏิบัติการโดยเร็ว
---------------------------------
ที่มา
ทัศนีย์ ชมภูจันทร์, มนัสนันนท์ ประสิทธิรัตน์ และมนยา เอกทัตร์ (บรรณาธิการ). 2539. คู่มือการดูแลสุขภาพโคนม" สถาบันสุขภาพสัตว์แห่งชาติ. ฟันนี่พับบลิชิ่ง.
ทัศนีย์ ชมภูจันทร์, สุรีย์ ธรรมศาสตร์, ปนันท์ ธนเจริญวัชร, จิรา คงครอง และเอกรินทร์ วัฒนพลาชัยกูร (บรรณาธิการ). 2539. คู่มือมาตรฐานการชันสูตรโรคสัตว์. สถาบันสุขภาพสัตว์แห่งชาติ.โรงพิมพ์ชุมนุมสหกรณ์การเกษตรแห่งประเทศไทย.
กระทรวงเกษตรและสหกรณ์
กรมปศุสัตว์