โรค ไอ บี อาร์ (Infectious Bovine Rhinotracheitis, IBR)
สาเหตุ
เกิดจากเชื้อไวรัส บี เอช วี-1 (โบวายน์ เฮอปีส์ไวรัส-1)
อาการ
โคนมที่เป็นโรคนี้จะแสดงอาการในหลายระบบคือ
- ระบบหายใจ อาการคล้ายโรคหวัด มีน้ำมูก ตาแดง น้ำตาไหล มีไข้ อาจสูงกว่า 41 องศาเซลเซียส
- ระบบสืบพันธุ์ อวัยวะเพศบวมแดง มีมูกไหล
- อาการในระบบอื่นๆ เช่นระบบประสาท เต้านมอักเสบ
สัตว์แสดงอาการไม่รุนแรงและหายได้เองถ้าไม่มีโรคแทรก ถ้าโคได้รับเชื้อในขณะตั้งท้องจะแท้ง โคที่ไม่ตั้งท้องจะผสมไม่ติด ในลูกโคอายุน้อยมักแสดงอาการรุนแรงอาจถึงตายได้ โคที่เคยได้รับเชื้อ จะมีไวรัสแฝงอยู่ในตัว และสามารถปล่อยเชื้อในโคที่เป็นโรคเกิดขณะที่สัตว์มีความเครียด เช่นหลังคลอดลูก การขนย้ายสัตว์ โดยที่สัตว์ไม่แสดงอาการของโรค
การตรวจวินิจฉัย
ใช้สำลีพันปลายไม้กวาดบริเวณเยื่อชุ่มที่แสดงอาการของโรค เช่น ที่จมูก ช่องคลอดอวัยวะเพศผู้ ในกรณีที่เกิดการแท้ง ลูกที่แท้งมักไม่พบเชื้อไวรัส ควรเก็บรกแช่ในน้ำเกลือที่ผ่านการฆ่าเชื้อ แช่เย็นตัวอย่างและรีบนำส่งห้องปฏิบัติการโดยเร็ว เพื่อทำการแยกเชื้อไวรัส
การตรวจโรคจากซีรั่ม ตรวจกาแอนติบอดีต่อโรค เพื่อยืนยันการเป็นโรค โดยการเก็บซีรั่ม 2 ครั้ง ครั้งแรกเมื่อโคแสดงอาการ และครั้งที่สองห่างจากครั้งแรก 3-4 สัปดาห์
การควบคุมและป้องกัน
การใช้วัคซีนสามารถป้องกันการแสดงอาการของโรคได้ แต่เชื้อไวรัสสามารถแฝงอยู่ในร่างกายได้ ในประเทศไทยมีวัคซีนนำเข้า ซึ่งเป็นวัคซีนรวมกับโรคอื่นอีก 3 โรค ราคาค่อนข้างสูง วัคซีนดังกล่าวมีประโยชน์ในกรณีลูกโคที่ไม่ได้รับนมน้ำเหลือง หรือแม่ไม่มีความคุ้มโรค มีรายงานว่าการใช้วัคซีนสามารถลดความสูญเสียในลูกโคอันเนื่องจากโรคทางระบบหายใจได้
---------------------------------
ที่มา
ทัศนีย์ ชมภูจันทร์, มนัสนันนท์ ประสิทธิรัตน์ และมนยา เอกทัตร์ (บรรณาธิการ). 2539. คู่มือการดูแลสุขภาพโคนม" สถาบันสุขภาพสัตว์แห่งชาติ. ฟันนี่พับบลิชิ่ง.
ทัศนีย์ ชมภูจันทร์, สุรีย์ ธรรมศาสตร์, ปนันท์ ธนเจริญวัชร, จิรา คงครอง และเอกรินทร์ วัฒนพลาชัยกูร (บรรณาธิการ). 2539. คู่มือมาตรฐานการชันสูตรโรคสัตว์. สถาบันสุขภาพสัตว์แห่งชาติ.โรงพิมพ์ชุมนุมสหกรณ์การเกษตรแห่งประเทศไทย.
กระทรวงเกษตรและสหกรณ์
กรมปศุสัตว์