โรคพยาธิใบไม้ในเลือด (Schistosomosis)
สาเหตุ
เกิดจากพยาธิใบไม้ ชิสโตโซม่า สปินดาเล่ (Schistosoma spindale) ซึ่งมีขนาดเล็ก อาศัยอยู่ในหลอดเลือดบริเวณเยื่อแขวนลำไส้และตับ นอกจากนั้นยังพบได้ตามอวัยวะอื่นๆ เช่น ปอด ไต ไข่พยาธิชนิดนี้มีลักษณะพิเศษ คือ เป็นรูปกระสวยมีหนามแหลมอยู่ที่ปลายข้างหนึ่ง
การติดต่อ
พยาธิชนิดนี้มีหอยคัน ตัวแบนคล้ายเลขหนึ่ง (Indoplanorbis exustus) เป็นพาหะนำตัวอ่อนของพยาธิออกจากไข่จะต้องมาเจริญในหอยก่อนเมื่อเจริญเติบโตในหอยจนเป็นตัวอ่อนระยะติดต่อจึงออกจากหอยมาอยู่ในน้ำ การติดต่อเกิดได้ 2 ทาง คือ
1. ตัวอ่อนพยาธิระยะติดต่อไชเข้าผิวหนัง
2. โคกินน้ำที่มีตัวอ่อนระยะติดต่อของพยาธิเข้าไป
อาการ
โคนมที่เป็นโรคนี้จะ ซูบผอม เบื่ออาหาร ท้องเสียอย่างรุนแรง อุจจาระมีลักษณะเหลวอาจมีเลือดปน โลหิตจาง บวมน้ำใต้คาง ในลูกโคอายุต่ำกว่า 1 ปี มักจะตาย แต่ในโคที่อายุมากจะมีความทนทานต่อโรคและส่วนใหญ่ไม่แสดงอาการป่วย เมื่อผ่าซากโคที่ตายจะพบลักษณะเฉพาะของโรค คือ ที่ตับพบตุ่มเล็กขนาดประมาณ 2 มิลลิลิตร สีออกขาวนวลๆ บางครั้งอาจพบที่ปอดด้วย และเมื่อผ่าเนื้อตับจะเห็นว่ามีเนื้อเยื่อเกี่ยวพันเข้าแทรกอยู่ในเนื้อตับ จนมีลักษณะคล้ายใยแมงมุม
การตรวจวินิจฉัย
1. ตรวจหาไข่พยาธิจากอุจจาระด้วยวิธีตกตะกอน
2. ขูดเยื่อเมือกบริเวณลำไส้ส่วนตรง (rectum) ป้ายบนสไลด์นำมาตรวจหาไข่พยาธิ
การรักษา
ให้ยาพราซิควานเทล ขนาด 20 มิลลิกรัม ต่อน้ำหนักสัตว์ 1 กิโลกรัม กินครั้งเดียว
การควบคุมและป้องกัน
1. ในพื้นที่ที่มีการระบาดของพยาธิใบไม้เลือด ควรให้ลูกโคอายุระหว่าง 6-8 เดือนกินยาพราซิควานเทล ขนาด 15 มิลลิกรัม ต่อน้ำหนัก 1 กิโลกรัม
2. พยายามหลีกเลี่ยงไม่ให้โคนมลงไปในบริเวณที่มีน้ำขังและมีหอยคันตัวแบนอาศัยอยู่
ที่มา
ทัศนีย์ ชมภูจันทร์, มนัสนันนท์ ประสิทธิรัตน์ และมนยา เอกทัตร์ (บรรณาธิการ). 2539. คู่มือการดูแลสุขภาพโคนม" สถาบันสุขภาพสัตว์แห่งชาติ. ฟันนี่พับบลิชิ่ง.
ทัศนีย์ ชมภูจันทร์, สุรีย์ ธรรมศาสตร์, ปนันท์ ธนเจริญวัชร, จิรา คงครอง และเอกรินทร์ วัฒนพลาชัยกูร (บรรณาธิการ). 2539. คู่มือมาตรฐานการชันสูตรโรคสัตว์. สถาบันสุขภาพสัตว์แห่งชาติ.โรงพิมพ์ชุมนุมสหกรณ์การเกษตรแห่งประเทศไทย.
กระทรวงเกษตรและสหกรณ์
กรมปศุสัตว์