โรคกาฬโรคเป็ด (Duck virus enteritis, Duck plague)
บทนำ
โรคกาฬโรคเป็ดเป็นโรคระบาดที่ทำให้เกิดการสูญเสียอย่างมากต่ออุตสาหกรรมการเลี้ยงสัตว์ปีกจำพวเป็ด ห่าน และหงส์ สัตว์ทุกอายุป่วยเป็นโรคนี้ได มีอัตราการตายสูงถึง 100 เปอรเซนต์ โรคนี้มีการระบาดในประเทศต่างๆ ทั้งในยุโรป เอเชียและอเมริกา พบครั้งแรกที่ประเทศเนเธอร์แลนด์ ปี ค.ศ. 1923 ในประเทศไทย โรคกาฬโรคเป็ดระบาดครั้งแรกเดือนกันยายน พ.ศ. 2519 ที่อำเภอบางปะกง จังหวัดฉะเชิงเทรา ต่อมาได้แพร่ระบาดอย่างกว้างขวาง มีเป็ดตายจากการระบาดครั้งนั้นกว่า 850,000 ตัวสาเหตุ เกิดจากเชื้อ เฮอร์ปีส์ไวรัส (herpesvirus)การติดต่อ
โดยการกินหรือหายใจเอาเชื้อเข้าไปและจากการสัมผัสสัตว์ป่วยหรือสิ่งที่ปนเปื้อน การเกิดโรค มักจะพบได้บ่อยในบริเวณที่มีการเลี้ยงเป็ดด้วยระบบสุขาภิบาลที่ไม่ดีโดยเฉพาะบริเวณที่ใช้แหล่งน้ำเลี้ยงสัตว์รวมกัน หรือเลี้ยงในพื้นที่ที่เคยมีโรคนี้ระบาดมาก่อนอาการ
โดยทั่วไปเชื้อเมื่อเข้าสู่ร่างกายแล้วจะใช้เวลาฟักตัวประมาณ 3 - 7 วัน จะพบเป็ดมีไข้สูง ซึม ไม่กินอาหาร น้ำมูก น้ำตาไหล ท้องเสีย สัตว์ป่วยจะตายภายใน 1-5 วัน ความรุนแรงของการป่วยและตาย ขึ้นอยู่กับระดับภูมิคุ้มกันของร่างกายถ้าภูมิคุ้มกันของร่างกายต่ำมักจะเกิดโรคนี้ได้ง่ายกว่าปกติและเสียหายมาก เป็ดไข่ผลผลิตไข่ลดลงอย่างรวดเร็วหลังจากติดเชื้อและมักจะตายในระยะต่อมา
สัตว์ป่วยแสดงอาการ ซึม เบืออาหาร ขาไม่มีแรง นอนหมอบ น้ำตาไหล นำมูกไหล
รอยโรค มีการอักเสบของผนังหลอดอาหารด้านในจะมีจุดเลือดออก แผลหลุมพบแผ่นเนื้อตาย (diphtheritic membrane) ติดอยู่กับผนงของหลอดอาหารหรือบรเวณทวารหนก นอกจากนี้ยงพบการอกเสบ ของกระเพาะอาหารและลำไส้บางรายมีจุดเลือดออกบริเวณเนอเย่อนำเหลองของลำไส (annular band)
การอักเสบและเลือดออกของเนื้อเย่อนำเหลองในลำไส (Annular band) ของเป็ด
การป้องกันและควบคุมโรค โรคนี้เกิดจากเชื้อไวรัสไม่มียารักษาโดยตรง จึงจำเป็นต้องป้องกันไม่ให้สัตว์ติดเชื้อไวรัส
โดยการดูแลเรื่องสุขาภิบาลให้ดีและควรใชวัคซินป้องกันโรค
วัคซินกาฬโรคเป็ดของกรมปศุสัตว์ที่ผลิตโดยสำนักเทคโนโลยีชีวภัณฑ์สัตว์
 |
วิธีการใช้ | ครั้งแรก ฉีดเมื่อเป็ดอายุ 3 - 4 สัปดาห์ ครั้งที่สอง ฉีดเมื่อเป็ดอายุ 10 - 12 สัปดาห์ ครั้งที่สาม ฉีดเมื่อเป็ดอายุ 6 เดือน หรือก่อนวางไข่และฉีดซ้ำทุก 6 เดือน |
| ขนาดฉีด | ตัวละ 1 มล. เข้ากล้ามเนื้อ | |
| ความคุ้มโรค | เป็ดจะมีความคุ้มโรคหลังจากฉีดวัคซีน 2 สัปดาห์ และอยู่ได้นาน 6 เดือน | |
| ขนาดบรรจุ | ขวดละ 200 โด๊ส พร้อมน้ำยาละลาย | |
| การเก็บรักษา | เก็บในตู้เย็นอุณหภูมิ 2 - 8 องศาเซลเซียส ห้ามเก็บในช่องแช่แข็ง |
ที่มา : กลุ่มเชี่ยวชาญเฉพาะสัตว์ปีก สถาบันสุขภาพสัตว์แห่งชาติ
สำนักเทคโนโลยีชีวภัณฑ์สัตว์ http://www.dld.go.th/biologic/
กระทรวงเกษตรและสหกรณ์
กรมปศุสัตว์