โรคเซอร่า (Surra, Trypanosomiasis)
สัตวแพทย์หญิงปัจฉิมา อินทรกำแหง
โรคเซอร่า หรือ ทริพพาในโซมีเอสซิส เกิดจากเชื้อ Typanosoma spp. ในประเทศไทยพบ 2 species คือ T. evansi และ T. theileria แต่ species ที่มีความสำคัญทางเศรษฐกิจ ได้แก่ T. evansi พบในสัตว์หลายชนิด เช่น ม้า โค กระบือ สุกร สุนัข สำหรับม้าและสุนัขทำอันตรายรุนแรงถึงตาย มักระบาดในช่วงฤดูฝนจนถึงปลายฤดูหนาว (ระหว่างเดือนกันยายนถึงกุมภาพันธ์)
การติดต่อ
มีแมลงดูดเลือด เช่น เหลือบ, แมลงวันคอก เป็นพาหะนำโรค
อาการ
อาการในม้ามักเป็นแบบเฉียบพลัน แต่ในบางภูมิภาคอาจเป็นอย่างอ่อนแอ และเรื้อรังได้ อาการที่มักพบคือ สัตว์จะมีไข้สูง ผอมแห้ง บวมน้ำ บริเวณ คอ สวาบ หน้าอก หรือขา ในตัวผู้มักพบหนังหุ้มอวัยวะสืบพันธุ์และอัณฑะบวม หรืออาจพบวงผื่นลมพิษเล็กๆ ตามลำตัว ซึ่งอาจจะเป็นๆ หายๆ ตลอดเวลาของการเป็นโรค สัตว์จะมีไข้สูงเป็นระยะๆ โลหิตจาง สัตว์อ่อนเพลียมาก เบื่ออาหาร อาจมีเยื่อตาขวาอักเสบ และขนร่วง หลังจากเริ่มแสดงอาการของโรค กล้ามเนื้อจะอ่อนแอ ไม่อยากเดิน อาการไข้จะผันแปรตามจำนวนปรสิตในเลือด ระยะท้ายของการเป็นโรคจะมีตาอักเสบแบบ มีหนอง ม้าเมื่อเป็นโรคนี้ถ้าไม่รักษา อาจตายภายใน 1 สัปดาห์ถึง 6 เดือน
การตรวจวินิจฉัย
มีหลายวิธี
- ตรวจเลือดสด เจาะเลือดใส่สารกันเลือดแข็งตัว นำมาหยดบนสไลด์ ปิดด้วย cover glass ตรวจดูด้วยกล้องจุลทรรศน์
- ป้ายเลือดลงบนแผ่นสไลด์ และย้อม สียิม ซ่า
- Woo' method ดูดเลือดใส่ microcapillary tube เพื่อ ตรวจหาค่า packed cell volume (PCV) แล้วนำหลอดมาส่องกล้องจุลทรรศน์ บริเวฯ เหนือ buffy coat จะเห็นเชื้อ Typanosome เคลื่อนไหวอยู่
- ฉีดเลือดสดเข้าสัตว์ทดลอง เช่น หนู mice, หนู rat หลังจาก 3 – 5 วัน ตัดหางหนู ตรวจดูด้วยวิธีที่ 1 วันเว้นวันจนกว่าจะพบเชื้อ ถ้า 3 สัปดาห์ไม่พบแสดงว่าไม่พบเชื้อ
การรักษา
มียาหลายชนิดที่ได้ผลดีในการรักษา แต่ในขณะนี้ไม่มีจำหน่ายในประเทศไทย เช่น Antrycide® Naganol® Samorin® ที่มีอยู่ชนิดเดียวคือ Berenil® แต่ไม่มีผลในการป้องกัน
กระทรวงเกษตรและสหกรณ์
กรมปศุสัตว์