โรค Histomoniasis ในนกยูง
พิเชษฐ สุพิกุลพงศ์ สำนักงานปศุสัตว์จังหวัดนครสวรรค์
ไทยเสรี จรูญภาค สำนักงานปศุสัตว์จังหวัดสุโขทัย
รัชนีกร จันทร์ดำ สถาบันสุขภาพสัตว์แห่งชาติ
นกยูงจำนวน 2 ตัว จากทั้งหมด 5 ตัวของเกษตรกรในเขตจังหวัดนครสวรรค์ แสดงอาการซึม เบื่ออาหาร คอตก และตายลงหลังแสดงอาการประมาณ 3 สัปดาห์ จากการผ่าซากพบสภาพซูบผอม กล้ามเนื้อลีบ วิการที่เห็นได้ชัด คือ ตับมีเนื้อตาย ลักษณะเป็นแอ่งกลมขอบนูนสีเหลืองฝังลึกขนาดเส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ 0.5-1 เซนติเมตร กระจายอยู่ทั่วทั้งตับ ผนังไส้ตันหนาตัวขึ้น และขยายใหญ่ มีเลือดคั่ง ภายในมีของเหลวข้นสีเหลืองคั่งอยู่เต็ม ผลการตรวจทางจุลพยาธิวิทยาพบเชื้อโปรโตซัว Histomonas กระจายทั่วไปที่ตับ ทำการรักษานกยูงที่เหลือด้วยยา chlortetracycline ขนาด 30 mg/kg ละลายน้ำให้กินคิดต่อกันนาน 7 วัน จากการติดตามผลหลังจากนั้น 9 เดือน ไม่พบนกยูงป่วยและตายเพิ่มอีก รายงานนี้เป็นรายงานการเกิดโรคฮีสโตโมเนียซีสในนกยูงเป็นครั้งแรกในประเทศไทย
โรค Histomoniasis หรือ Blackhead เป็นโรคสัตว์ปีกที่มีสาเหตุมาจากเชื้อโปรโตซัว Histomonas meleagridis ซึ่งโปรโตซัวดังกล่าวมีอยู่ใน caecal worm ที่สำคัญคือ Heterakis gallinarum และไส้เดือน ดังนั้นการระบาดของโรคนี้จึงมักเกิดในสภาพการเลี้ยงบนดิน โรคนี้เป็นโรคที่สำคัญในไก่งวง และสัตว์ปีกชนิดอื่น อาการทั่วไปคือ ซึม ไม่กินอาหาร คอตก หรือซุกหัวใต้ปีก ปีกตก อาจพบลักษณะ cyanosis ที่ส่วนหัว ซึ่งเป็นที่มาของชื่อ blackhead ถ่ายเหลวสีเหลืองข้นคล้ายกำมะถัน ในไก่มักมีอาการไม่รุนแรงเท่ากับไก่งวง ซึ่งไวต่อโรคนี้มากที่สุด นอกจากนี้ไก่อาจเป็นพาหะของโรคโดยไม่แสดงอาการป่วยแต่อย่างใด โรคนี้เป็นโรคสร้างความสูญเสียอย่างมาก โดยเฉพาะในไก่งวง
________________
ที่มา : "รายงานการพบโรคฮีสโตโมเนียซิสในนกยูงในเขตจังหวัดนครสวรรค์". วารสารวิชาการปศุสัตว์เขต 5 ปีที่ 4 ฉบับที่ 3 (มิถุนายน-กันยายน 2545) หน้า 76-81.
กระทรวงเกษตรและสหกรณ์
กรมปศุสัตว์